PATEN  VE  BUZ  PATENİ  TARİHÇESİ

               TEKERLEKLİ PATEN

       Paten kullanımı tarih içerisinde ilk defa 18.yy’da Hollandalılar tarafından başlatılmıştır. İlk tekerlekli paten tanıtımını ise 1760 yılında Joseph Merlin yapmıştır. John Joseph Merlin, tekerlekli pateni icat eden ilk kişi olarak kayıtlara geçmiştir. Müzik aletleri yapımcısı olan, Belçikalı Joseph Merlin yeni buluşu olan patenleri 1760 yılında İngiltere’de bir toplantıda tanıtmıştır. Davette paten kayarak konuklara keman çalan Joseph, henüz paten üzerinde nasıl hareket edileceğini bilmediği için belli bir süre sonra duramayıp düşmüştür.

         Yaşanan bu olaydan sonra belli bir süre patenden hiç bahsedilmemiştir. Tabi 1829 yılında Fransa’da tekerlekli patenin bulunup ve bundan 10 yıl sonra İngiltere’de ilk tekerlekli patenin yapılmasına kadar.

         Patenlerin ve paten sporunun yaygınlaşmasının temelleri ise 1863 yılına dayanmaktadır. 1863 yılında New Yorklu James L.Plimpton kauçuk yastıktan oluşan, dört tekerlekli pateni bulmuştur. Bu dönemlerde yapılan ilk patenlerin tekerlekleri şimşirden yapılmaktaydı ve bu yüzden kolayca kırılıyorlardı. Daha sonralarda ise bilyeli yataklarda dönen çelik tekerlekli patenler yapılmaya başlandı. James’in bulduğu dört tekerlekli patenler kısa sürede Amerika’da yaygınlaştı. Çünkü bu patenler ile dengede kalmak kolay oluyordu. Ayrıca bu dört tekerlekli patenler birçok figür yapmaya da imkan veriyordu. Bu tarihten itibaren Amerika’yı saran paten çılgınlığı, 1870’li yıllarda yavaş yavaş Avrupa’ya geçmeye başladı.

        Tekerlekli patenlerin daha rahat kullanılması için 1860 yılında ABD’de ilk tekerlekli paten pisti açılmıştır. Amerika’nın Rhode Island eyaletinde bulunan Newport’taki Atlantik Oteli’ne açılan paten pisti bu anlamda öncü olmuştur. 1870 yılından sonra ise ABD’nin çeşitli yerlerinde tekerlekli paten pistleri yapılmaya başlanmıştır. Dünyanın en büyük paten pisti ise 1890 yılında Batı Londra’da yer alan Olympia’da açılmıştır.

         İngiltere’de tekerlekli paten sporu 1870’lerden sonra yaygınlaşmaya başlamıştır. Ancak patene olan bu ilgi sadece birkaç yıl sürmüştür. Paten sporuna karşı en büyük ilgi 1909 – 1912 yılları arasında olmuştur. Bu tarihlerden sonra sinemanın gelişim göstermesi ve 1.Dünya Savaşı’nın başlaması patene olan ilgiliyi bir hayli azaltmıştır. Patene ve paten sporuna olan ilgi, 1929 yılından itibaren tekrar yavaş yavaş canlanmaya başlamıştır.

          Dünyada çok popüler olan paten sporu ülkemizde de günden güne yaygınlaşmaktadır. Patenlere ve paten sporuna karşı olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Ülkemizdeki ilk paten mağazası diyebileceğimiz işletme; 1908 yılında Beyoğlu’nda A.Saltiel ve H.Artidi tarafından açılmıştır. Skating Palace isimli bu müessese 1944 yılına kadar işletilmiştir. 1944 yılından itibaren ise Varlık Vergisi sebebiyle işletme devlete geçmiştir.

                     BUZ PATENİ 

    Bir spor dalı olduğu kadar, bir eğlence ve bir sanat faaliyeti de sayılabilecek artistik paten, dünyadaki en köklü sporlardan biridir. Arkeolojik kazılarda bulunan hayvan kemiklerinden yapılma ilkel patenler, insanoğlunun en eski çağlardan beri paten kaydığını göstermektedir. Paten kaydığı bilinen en eski isimlerden biri 14. yüzyılda yaşamış Hollandalı azize Lidwina’dır.

    Spor dalı olarak artistik patenin ortaya çıkışı da epeyce eskiye dayanmaktadır. Artistik paten, 18. yüzyılın ortalarında Britanya'da ilgi görmeye başlamış ve 1742 yılında İskoçya, Edinburgh'da ilk artistik paten kulübü kurulmuştur. 1772'de artistik patenin kurallarının belirlendiği bir kural kitabı yayımlanmıştır. Spor, 19. yüzyılda teknik olarak gelişmeye başlamış ve Amerikalı balet Jackson Haines artistik figürler kullanmayı denemiştir.  Artistik pateninin yanı sıra senkronize buz pateni, hız pateni ve kısa mesafe hız pateni branşlarını bünyesinde barındıran Uluslararası Paten Birliği (ISU), 1892 yılında Hollanda’da kurulmuştur.

    Artistik patenin kural ve stilleri 20. yüzyılın ilk dönemlerinde şekillenmeye başlamış ve atlayış figürleri spora dahil olmuştur. 1897'de ikinci kez düzenlenen Dünya Şampiyonası'nda ikinci olarak ilk madalyasını kazandıktan sonra 1901-1911 yılları arasında bir eksikle her sene dünya şampiyonu olan Ulrich Salchow kendi adıyla anılan atlayışı icat ederek sporda devrim yapmıştır. Dünya Şampiyonası’nda 1906 yılında ilk kez kadınlar kategorisi açılmıştır. Artistik paten, 1908 Londra Olimpiyatları programına alınmış, erkekler, erkekler özel figürler, kadınlar ve çiftler kategorisinde yarışmalar yapılmıştır. Erkeklerde Salchow, kadınlarda ise o yılların bir başka efsanesi Madge Syers zafere ulaşmıştır. Artistik paten, 1920 Antwerp Yaz Olimpiyatları'nda program dahilinde kalmış daha sonra 1924’te Chamonix'de ilk kez düzenlenen Kış Olimpiyatları  resmi bir spor dalı haline gelmiştir.

      Türkiye 1991’de Türkiye Buz Sporları Federasyonu’nun kurulmasıyla artistik paten bağımsız bir federasyonun bünyesinde örgütlenmiştir.

   Türkiye'nin ilk olimpik buz pisti, Ankara'da 1987 yılında açılan ve kısaca Bel-Pa olarak adlandırılan Büyükşehir Belediyesi'nin Buz Pateni Sarayı'dır. İzmit'te 1999'da hizmete giren ve Büyükşehir Belediyesi tarafından yaptırılan Buz Pateni Pisti de, Türkiye'nin ikinci olimpik buz tesisidir. 2009 yılında ise olimpik koşullarda İstanbul’da Zeytinburnu Buz Pisti açılmıştır. Türkiye Buz Sporları Federasyonu 2006 yılında Buz Hokeyi ve Buz Pateni olarak 2’ye ayrılmış ve 2006 dan beri ayrı federasyonlar halinde faaliyetlerini sürdürmektedir. 2009 yılına kadar sadece tek’ler kategorisinde var olan TBPF 2011 Üniversite Oyunları nedeni ile daha önce faaliyet göstermediği Buz Dansı ve Short Track branşlarında da faaliyete geçmiş 1-2 yılda uluslararası arenada varlığını yeni branşlarda da ispatlamıştır.